Erfgenoten is een creatieve oplossing voor een verzameling aan problemen en wensen die betrekking hebben op het buitengebied. Want de woonkamer mag ‘op slot’ zitten, woonwensen zijn er wel degelijk. En naast de specifieke problematiek van het buitengebied, dienen er zich ook kansen aan. Kansen voor een win-win-win situatie, voor veel belanghebbenden.

Op dit moment bevindt het landelijk gebied in Nederland zich in een fase van ontwikkeling, waarbij de hoofdgebruiker van het landelijk gebied, de landbouw, verandert en terugtreedt. Veel agrarische bedrijven worden beëindigd. Dit verburgeringsproces van het buitengebied doet zich al langere tijd voor, maar binnen de actuele marktomstandigheden is een grote verandering waarneembaar: landbouwgronden worden grif verkocht aan opschakelde buurboeren, maar het boerenerf blijft onverkoopbaar achter. Tegelijkertijd oefent de charme van landelijk wonen een grote aantrekkingskracht uit op de burger. We fietsen er graag. We houden van de kronkelige wegen, de natuur en de cultuur van het authentieke boerenlandschap. En stiekem zouden we er graag willen wonen, maar niet alleen, niet zo groot, niet zo onbetaalbaar en niet zo geïsoleerd.

Aan de zijlijn van dit proces vinden we de overheid. Haar ambitie voor het buitengebied is het stimuleren van karakter en kwaliteit, zo wordt beschreven in de Omgevingsvisie 2009. Maar het behoud van landschappelijke, ecologische en culturele kwaliteit vraagt soms om creatieve oplossingen, realiseert de Provincie Overijssel. Liep het buitengebied altijd al het risico te ver-rommelen, nu zijn daar bedreigingen als verpaupering en vergrijzing bijgekomen. Nieuwe regelingen als Rood voor Rood pogen een oplossing te bieden voor het behoud van een kwalitatief en vitaal buitengebied. Helaas is van verbetering echter zelden sprake; in de praktijk wordt het karakteristieke totale boeren erfsilhouetje met boerderij en stalen met schuren, vervangen door twee nieuwbouw catalogus boerderettes die in korrelgrootte en karakteristiek juist tegengaan wat de regel zou moeten voorstaan; omgevingskwaliteit !

Een betere methodiek is die van knoopwerken, waarin bestaande boerenerven meervoudig bewoonbaar worden gemaakt en zij onderling worden verknoopt met fiets- en wandelroutes.

Helaas zijn mogelijke boerenerven die zich ervoor lenen om én te transformeren én te verknopen zeer, zeer schaars. Met Erfgenoten worden boerenerven getransformeerd naar kleinschalige woonerfjes waar burgers collectief wonen. Uitgangspunt is in beginsel, dat deze ontwikkeling een publiek doel nastreeft: de ‘win’ is er niet alleen voor de voormalige eigenaar en de nieuwe bewoners, maar ook voor de omgeving en haar toeschouwer. Erfgenoten is er voor ons allemaal. 

Erfgenoten is in de eerste plaats een methode voor gebiedstypering. Het legt zich daarom strenge regels voor ontwikkeling op: bouwen geschied altijd in authentieke, gebiedseigen stijl die volgt uit een bestudering van de gebiedskarakteristiek. De methode is daarmee zowel een instrument voor de burger die wil wonen in het buitengebied, als een instrument voor de overheden om karakter en kwaliteit aan gebieden toe te voegen. 

Met Erfgenoten kunnen in verval geraakte boerderijen worden behoed voor sloop, verrommelde situaties worden hersteld en bestaande kwaliteit worden versterkt. Deze drie situaties, genaamd Het Restauratie Erf, Het Nieuwe Erf en het Transformatie Erf, betekenen een mega impuls voor de karakteristiek en vitaliteit van het buitengebied. In meerdere opzichten betekent Erfgenoten een ontwikkeling met een sociale en duurzame inborst. Het streeft naar gedifferentieerd bewoning – van starter tot gezin tot senior, binnen een nieuwe woonvorm die zich uitstekend leent voor het gebruiken van duurzame energiebronnen. 

Verburgerd raakt het buitengebied toch. Het is alleen de vraag hoe. Met erfgenoten wordt een instrument geboden om dit gebiedsvesterkend te doen. Het vraagt alleen om meer vrijheid van ontwikkelen dan dat nu het geval is. Erfgenoten gaat uit van gemiddeld 5 wooneenheden per erf (meer dan bij Rood voor Rood), waarbij juist geen vierkante meters grootvolumes (stallen, schuren) worden geofferd. Het behoud van het typerende erfsilhouet, gekoppeld aan strenge regels voor gebiedskarakteristiek bouwen is het wisselgeld daarvoor. 

De boeren de grond, de burger de unieke woonsetting, het landschap gezamenlijk. Ons buitengebied sociaal vitaal en economisch vitaal – in een toegankelijk en fraai landschap.